Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ψυχικά νοσήματα. Την πρωτοβουλία πήραν από κοινού το 1994 η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Μία από τις πολλές υπηρεσίες που προσφέρει το Κέντρο Αποθεραπείας & Αποκατάστασης ΘΗΣΕΑΣ, είναι η ψυχολογική υποστήριξη. Πρόκειται για μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη συλλογή πληροφοριών από πολλές πηγές με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων για τη γνωστική και τη συναισθηματική λειτουργικότητα, καθώς και την προσωπικότητα του ατόμου. Διεξάγεται μέσω της χρήσης ψυχομετρικών εργαλείων και συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στη διαγνωστική διαδικασία και επακόλουθα στο θεραπευτικό σχεδιασμό.
Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.theseusrehab.gr/services/psychological-support/.
Με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα διαβάστε ένα ενδιαφέρον άρθρο αναφορικά με την ψυχολογική διάσταση της αποκατάστασης.
Η ψυχολογική διάσταση της αποκατάστασης: Από το σοκ στην προσαρμογή
Κάθε άτομο που εντάσσεται σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης έχει βιώσει μια μείζονα τραυματική εμπειρία. Η ψυχολογική επιβάρυνση συνοδεύεται συχνά με την εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και μετατραυματικού στρες. Οι παραπάνω ψυχολογικές επιπτώσεις φαίνεται να επιδρούν ανασταλτικά στην επίτευξη των θεραπευτικών στόχων της αποκατάστασης.
Η έμφαση στη διαδικασία και το περιεχόμενο των ψυχολογικών πτυχών της αποκατάστασης συνιστά ένα αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ολιστικής βιοψυχοκοινωνικής προσέγγισης. Ο αντίκτυπος του τραύματος και της επακόλουθης αποκατάστασής του συνεπάγεται για τους ασθενείς την επίλυση των ψυχολογικών σταδίων: σοκ, άρνησης, καταθλιπτικής αντίδρασης, και προσαρμογής. Παράγοντες που διευκολύνουν και παρεμποδίζουν τη διαπραγμάτευση αυτών των βημάτων εξετάζονται παρακάτω.
Σοκ. Μια άμεση αντίδραση σε ένα τραύμα αποτελεί μια αίσθηση σοκ, συναισθηματικού μουδιάσματος και αδυναμίας ενσωμάτωσης ή κατανόησης του μεγέθους ή της σοβαρότητας του συμβάντος.
Άρνηση. Ενσωματώνει την αρχικά χρήσιμη στάση ότι η αποκατάσταση θα είναι πλήρης. Η άρνηση είναι ένας απαραίτητος αμυντικός μηχανισμός, δεδομένου ότι είναι πέρα από την ικανότητα των περισσότερων ατόμων να αποδεχτούν μια αιφνίδια απώλεια στη λειτουργικότητά τους. Σε αυτό το στάδιο, εκδηλώνεται η άρνηση της σοβαρότητας ή της μη αναστρεψιμότητας του τραύματος, με την ελπίδα ότι θα υπάρξει αντιστροφή της κατάστασης στο μέλλον. Δεν έχει εκδηλωθεί ακόμη κατάθλιψη, διότι δεν υπάρχει συνειδητή αναγνώριση της μονιμότητας ή της σοβαρότητας της απώλειας. Μόνο όταν η άρνηση γίνει δυσλειτουργική, ακατάλληλη και αρχίζει να παρεμβαίνει στις προσπάθειες αποκατάστασης, πρέπει να εξεταστεί και να μετριαστεί. Η αρνητική προσαρμογή μπορεί να εκδηλωθεί με αντίσταση στις θεραπευτικές διαδικασίες ή την απουσία επίγνωσης των μεταβολών/περιορισμών εκ μέρους του ασθενούς.
Καταθλιπτική Αντίδραση. Καθώς η άρνηση μειώνεται, καταθλιπτικά συναισθήματα εμφανίζονται. Η απώλεια πυροδοτεί την ανάγκη διαπραγμάτευσης σχετικά με την αποδοχή της νέας πραγματικότητας, με τους περιορισμούς και τις μεταβαλλόμενες δυνατότητες που ένας αιφνίδιος και απρόβλεπτος σωματικός τραυματισμός προκάλεσε. Η κατάθλιψη είναι, κατά μία έννοια, η αντίδραση στην αίσθηση ανικανότητας, ανεπάρκειας και μειωμένης αυτοεκτίμησης. Η αρχική καταθλιπτική αντίδραση εμπεριέχει τη δυσκολία στην ενσωμάτωση της οξείας απώλειας και της υπολειμματικής βλάβης σε μια νέα αντίληψη του εαυτού. Σε αυτό το στάδιο εκδηλώνονται συμπεριφορές παραίτησης, απόσυρσης και θυμού. Η διοχέτευση της υφιστάμενης δυναμικής σε παραγωγικές δραστηριότητες αποκατάστασης με έναν υποστηρικτικό και μη επικριτικό τρόπο συμβάλει στη σταδιακή διαπραγμάτευση και επίλυση.
Προσαρμογή. Μια αναμενόμενη ψυχολογική αντίδραση σε οποιαδήποτε μόνιμη αναπηρία είναι το πένθος. Τα συναισθήματα που βιώνει ένας άνθρωπος στην απώλεια μιας κινητικής του λειτουργίας είναι ανάλογα με τα συναισθήματα θλίψης που νιώθει για το θάνατο ενός αγαπημένου του προσώπου. Το πένθος εκδηλώνεται, όχι μόνο για την απώλεια της λειτουργίας, αλλά και για την νέα εικόνα του σώματος και τη θλίψη για τις μελλοντικές προσδοκίες που βασίζονταν στην υπόθεση της ύπαρξης αυτής της λειτουργίας. Μόνο μετά τη θλίψη και το πένθος για αυτές τις απώλειες και την παραίτηση από την ελπίδα της επιστροφής στην πρότερη κατάσταση, οι νέοι ρόλοι που βασίζονται σε νέες δυνατότητες εντός διαφορετικών περιορισμών μπορούν να επιτευχθούν και να οδηγήσουν σε μια επαρκή και αναγκαία συνθήκη αποδοχής και προσαρμογής.
Προς τη διαδικασία προσαρμογής καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι στρατηγικές αντιμετώπισης. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης αποτελούν ένα σύνολο συμπεριφορών που έχουν σχεδιαστεί για την επίλυση προβλημάτων και τη μείωση του στρες. Οι επικρατούσες στρατηγικές αντιμετώπισης που χρησιμοποιούνται από έναν ασθενή μπορούν να μεγιστοποιηθούν για να τον βοηθήσουν στις προσπάθειες αποκατάστασης του. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης και οι αμυντικοί μηχανισμοί δεν είναι ακριβώς οι ίδιοι. Οι αμυντικοί μηχανισμοί λειτουργούν για να την αποφυγή του άγχους, της κατάθλιψης ή του ψυχικού πόνου και σχηματίζονται αρχικά ως αντίδραση σε εσωτερικά συγκρουόμενα ζητήματα. Αντίθετα, οι στρατηγικές αντιμετώπισης περιλαμβάνουν την ικανότητα προσαρμογής στο περιβάλλον. Μια συμμαχία συνεργασίας με τον ασθενή βασίζεται σε μια μορφή κατανόησης τόσο των βασικών αμυντικών μηχανισμών όσο και των στρατηγικών αντιμετώπισης.
Ένα από τα κύρια καθήκοντα του ψυχολόγου στο πλαίσιο της αποκατάστασης είναι να καθορίσει τις στρατηγικές αντιμετώπισης που υιοθετούν και χρησιμοποιούν οι ασθενείς, ενισχύοντας και διευκολύνοντας την εφαρμογή των λειτουργικών στρατηγικών με σκοπό την ομαλή ένταξη και την επίτευξη της μέγιστης συμμετοχής στο πλαίσιο της αποκατάστασης.
Κωνσταντίνος Κορμάς MSc, PhDc
Ψυχολόγος – Κλινικός Νευροψυχολόγος του ΚΑΑ ΘΗΣΕΑΣ
Πρόσφατα σχόλια