Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης

Τι είναι η οστεοπόρωση; Τι επιπτώσεις έχει; Ποια  είναι τα συμπτώματα και ποιά η θεραπεία της;

Η οστεοπόρωση είναι μια ασθένεια που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική πυκνότητα και μέτρια ποιότητα οστού. Εξελίσσεται χωρίς συμπτώματα ή πόνους έως ότου προκύψει κάποιο κάταγμα, που εντοπίζεται συνήθως στο ισχίο, στην σπονδυλική στήλη, ή στον καρπό. Γι΄αυτό χαρακτηρίζεται ως η σιωπηλή επιδημία της εποχής μας. Μπορεί να οδηγήσει σε πόνους, ανικανότητα και σε ορισμένες περιπτώσεις, στο θάνατο.

Σε όλους μας παρατηρείται κάποια οστική απώλεια με το πέρασμα των χρόνων, αλλά δεν θα εμφανίσουμε όλοι οστεοπόρωση. Στην μέση ηλικία, η πιθανότητα για τις γυναίκες να εκδηλώσουν οστεοπόρωση μεγαλώνει, γιατί χάνουν την προστατευτική ιδιότητα των οιστρογόνων στα οστά, όμως η οστεοπόρωση μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και στα δύο φύλα λόγω πολλών παραγόντων. Επομένως, είναι απαραίτητο να “χτίσουμε” γερά οστά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε την οστική μάζα σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Ποια είναι η σημασία και οι επιπτώσεις της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας για δύο λόγους: Πρώτον, διότι είναι συχνή και δεύτερον, διότι συνεπάγεται σοβαρές επιπτώσεις στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, στο σύστημα υγείας και στην εθνική οικονομία.

Η κύρια κλινική εκδήλωση της οστεοπόρωσης είναι τα κατάγματα χαμηλής ενέργειας, δηλ. τα κατάγματα που συμβαίνουν μετά από ελαφρού βαθμού τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση. Περίπου στο 40% των περιπτώσεων τα οστεοπορωτικά κατάγματα αφορούν τους σπονδύλους, 20% τον αυχένα του μηριαίου οστού, 20%  την κερκίδα και 20% διάφορα άλλα οστά. Αν και η οστεοπόρωση γενικά θεωρείται ως πάθηση των γυναικών, ωστόσο, όπως ήδη αναφέρθηκε παραπάνω, η οστεοπόρωση προσβάλλει και τους άνδρες. Έχει μάλιστα διαπιστωθεί ότι το 30% των οστεοπορωτικών καταγμάτων του αυχένα του μηριαίου οστού και το 20% των οστεοπορωτικών καταγμάτων των σπονδύλων συμβαίνουν στους άνδρες.

Ο κίνδυνος των καταγμάτων του ισχίου, των σπονδύλων αλλά και της κερκίδας αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας τόσο στις γυναίκες, όσο και στους άνδρες. Έχει μάλιστα υπολογιστεί ότι ο κίνδυνος οστεοπορωτικού κατάγματος στις γυναίκες ηλικίας 50 ετών και πάνω είναι 40-50% και στους άνδρες 15-20%.

Οι δυσμενείς επιπτώσεις της οστεοπόρωσης στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, στο σύστημα υγείας και στην εθνική οικονομία οφείλονται στα κατάγματα. Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές μόνο από τις επιπτώσεις αυτές:

• Η θνησιμότητα στους ασθενείς με κατάγματα του ισχίου και με κλινικώς συμπτωματικά κατάγματα σπονδύλων είναι σημαντικά μεγαλύτερη από εκείνη που παρατηρείται σε άτομα του ίδιου φύλου και της ίδιας ηλικίας στο γενικό πληθυσμό. Για παράδειγμα, μέσα στον πρώτο χρόνο μετά από το κάταγμα περίπου 20% τωνασθενών με κάταγμα του ισχίουκαι 25% των ασθενών με κάταγμα σπονδύλων πεθαίνουν.
• Ένα χρόνο μετά από κάταγμα του ισχίου μόνο το 50% των ασθενών μπορούν να εκτελούν χωρίς βοήθεια τις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
• Σε ετήσια βάση οαριθμός των ημερών νοσοκομειακής νοσηλείας για τους ασθενείς μεοστεοπορωτικά κατάγματα είναι σημαντικά μεγαλύτερος από τον αριθμό των ημερών νοσοκομειακής νοσηλείας  που χρειάζεται για τους ασθενείς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή σακχαρώδη διαβήτη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου ή καρκίνο του μαστού.
• Εξάλλου, το 2000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 τότε κρατών-μελών (συνολικός πληθυσμός 379.000.000 άνθρωποι)υπολογίστηκε ότι συνέβησαν 3,79 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα και ότι το άμεσο κόστος των καταγμάτων αυτών (δαπάνες νοσηλείας, χειρουργικών επεμβάσεων και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης) ήτανπερίπου 32 δισεκατομμύρια Ευρώ.

Ποιες είναι οι αιτίες και πώς αναπτύσσεται η οστεοπόρωση;

Δύο είναι οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οστεοπόρωσης:

• Το χαμηλό επίπεδο τηςκορυφαίας οστικής μάζαςπου αποκτά ένα άτομο στην ηλικία των 25 περίπου ετών
• Η αυξημένη οστική απώλεια που μπορεί να συμβεί μετά την ηλικία των 45-50 ετών

Το ποσό της οστικής μάζας, που έχει ένα άτομο σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι αποτέλεσμα δύο βασικών και αλληλένδετων κυτταρικών λειτουργιών, που πραγματοποιούνται συνεχώς μέσα στα οστά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, στα πλαίσια της λεγόμενης οστικής ανακατασκευής. Οι λειτουργίες αυτές είναι, πρώτον, η οστική απορρόφηση που προηγείται και δεύτερον, η οστική παραγωγή που ακολουθεί. Η οστική απορρόφηση γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοκλάστες και η οστική παραγωγή γίνεται από τα κύτταρα που λέγονται οστεοβλάστες.

Φυσιολογικά, μέχρι την ηλικία περίπου των 25 ετών η οστική παραγωγή είναι μεγαλύτερη από την οστική απορρόφηση και έτσι η οστική μάζα αυξάνει συνεχώς, και μάλιστα πιο πολύ στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες, για να φθάσει στην ηλικία αυτή των 25 ετών στο μέγιστο επίπεδό της, που είναι γνωστό ως κορυφαία οστική μάζα. Κατά τα επόμενα 20 περίπου χρόνια η οστική απορρόφηση είναι ίση με την οστική παραγωγή τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες και επομένως η οστική μάζα παραμένει σταθερή. Μετά την ηλικία όμως των 45 ετών η εικόνα αρχίζει να αναστρέφεται. Η οστική απορρόφηση δηλ. γίνεται μεγαλύτερη από την οστική παραγωγή και  μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες λόγω της μειωμένης παραγωγής των οιστρογόνων και τελικά της εγκατάστασης της εμμηνόπαυσης περί την ηλικία περίπου των 50 ετών. Έτσι το αποτέλεσμα είναι μια “φυσιολογική” οστική απώλεια.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη οστεοπόρωσης;

Τρόπος ζωής

• χαμηλή λήψη ασβεστίου (μικρότερη από 1000mg ημερησίως)
• μειωμένη φυσική δραστηριότητα
• κάπνισμα
• υπερβολική χρήση αλκοόλ
• καφές (περισσότερο από 5 κούπες την ημέρα)
• υψηλή λήψη φυτικών ινών
• μειωμένη έκθεση στον ήλιο. Δευτερογενώς με άλλη πάθηση ή λήψη φαρμάκων
• γαστρεντερικές παθήσεις
• χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
• υπερθυρεοειδισμός
• σακχαρώδης διαβήτης (ινσουλινοεξαρτώμενος)
• χρόνια λήψη κορτικοστεροειδών
• χρόνια λήψη αντιόξινων
• αντιεπιληπτικά φάρμακα
• ηπαρίνη
• νευρογενής ανορεξία ή βουλιμία

Κληρονομικό ή Ατομικό Ιστορικό.

• οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
• προχωρημένη ηλικία – φύλο(θήλυ)
• πρώιμη εμμηνόπαυση
• περισσότερες από 3 εγκυμοσύνες
• μη θηλασμός
• θηλασμός διάρκειας μεγαλύτερης του 6μήνου
• ατοκία
• λεπτοφυής κατασκευή
• ωχρή χροιά δέρματος
• ξανθά μαλλιά -γαλανά μάτια

Ποια είναι τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης;

Η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος, δεν παρουσιάζει δηλ. συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι περνάνε αρκετά χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων η οστεοπόρωση συνεχώς χειροτερεύει από πλευράς απώλειας οστικής μάζας και διαταραχής της μικροαρχιτεκτονικής δομής των οστών, μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο της σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα. Η οστεοπόρωση είναι νόσος όλων των οστών και γι’ αυτό κατάγματα μπορεί να συμβούν σε διάφορες θέσεις του σκελετού, αλλά συνήθως συμβαίνουν στους σπονδύλους, στον αυχένα του μηριαίου οστού και στο αντιβράχιο. Πιο συγκεκριμένα, περίπου 40% των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορούν τη σπονδυλική στήλη, 20% τον  αυχένα του μηριαίου οστού, 20% το αντιβράχιο και 20% διάφορα άλλα οστά. Τα κατάγματα του αυχένα του μηριαίου οστού και του αντιβραχίου συμβαίνουν πάντοτε μετά από έναν ελαφρό τραυματισμό, όπως είναι π.χ. η πτώση από την όρθια θέση, ενώ συνοδεύονται πάντοτε από πόνο. Αντίθετα, τα σπονδυλικά κατάγματα συμβαίνουν συχνά χωρίς να προηγηθεί τραυματισμός και αρκετές φορές δεν συνοδεύονται από πόνο στη ράχη ή στη μέση. Απώλεια ύψους και κύφωση αποτελούν όψιμες εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης και οφείλονται σε σπονδυλικά κατάγματα.

ΠPOΛHΨH THΣ OΣTEOΠOPΩΣHΣ AΠO THN ΠAIΔIKH HΛIKIA

O σκελετός του ανθρώπου αναπτύσσεται μέχρι την ηλικία των 25 ετών περίπου. Στη διάρκεια αυτή δημιουργείται η μέγιστη οστική πυκνότητα που αποκτά κανείς στην ζωή του. Άρα, είναι πολύ σημαντικό η πρόληψη της οστεοπόρωσης να γίνεται από την ηλικία των 15 ετών περίπου. Aπό μελέτη που έγινε, στο ΜΕDLAB, σε παιδιά ηλικίας 15-25 ετών, το 40% από αυτά είχαν χαμηλότερη οστική πυκνότητα σε σχέση με φυσιολογικά παιδιά αντίστοιχης ηλικίας. Τα παιδιά αυτά, έχοντας χαμηλή κορυφαία οστική πυκνότητα, θα έχουν πολύ αυξημένο κίνδυνο δημιουργίας κατάγματος σε μεγαλύτερες ηλικίες. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να ελέγχεται η πιθανότητα οστεοπενίας από νωρίς και να αντιμετωπίζονται οι λόγοι που την προκάλεσαν κάνοντας από τώρα, μία μέτρηση οστικής πυκνότητος σπονδυλικής στήλης.

Κόψτε από παιδιά το αλάτι για να έχετε γερά οστά και κάνετε τάι τσι για να προλάβετε τις συνέπειες της οστεοπόρωσης! Αυτά είναι μερικά από τα νέα επιστημονικά ευρήματα σχετικά με τη νόσο που προσβάλλει τουλάχιστον ένα εκατομμύριο Ελληνίδες.

«Η κατανόηση της παθογένειας της οστεοπόρωσης οδηγεί στην αναθεώρηση ορισμένων παραδοχών που αφορούν την πρόληψή της», επισημαίνει ο καθηγητής Ορθοπεδικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Οστεοπόρωσης κ. Γεώργιος Λυρίτης. «Η αναθεώρηση αυτή είναι επίσης αποτέλεσμα πολλών επιδημιολογικών ευρημάτων, καθώς και των δημογραφικών μεταβολών στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες».

Είναι βέβαιο ότι διατροφή υψηλή σε ασβέστιο κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία διαδραματίζει κεφαλαιώδη ρόλο στην ανάπτυξη της κορυφαίας οστικής μάζας και ότι η θετική επίδραση της μεγάλης πρόσληψης ασβεστίου συνεχίζεται τουλάχιστον έως το 25ο έτος της ηλικίας. «Σημασία έχει όμως και η ποσότητα αλατιού (χλωριούχου νατρίου) που λαμβάνεται. Kατά την περίοδο της σκελετικής ανάπτυξης, χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου και υψηλή απέκκριση ασβεστίου από τα ούρα, η οποία ενισχύεται από αυξημένη πρόσληψη χλωριούχου νατρίου, οδηγούν τελικά σε χαμηλή οστική μάζα», προειδοποιεί γονείς και παιδιά ο κ. Λυρίτης.

Πρόσφατα οι συνιστώμενες ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο περιορίστηκαν ελαφρά από τους επιστήμονες. Ένα μικρό παιδί θεωρείται ότι χρειάζεται περίπου 800 mg στοιχειακού ασβεστίου την ημέρα (τρία ποτήρια γάλα ή τρία γαλακτοκομικά προϊόντα), ενώ στην εφηβική ηλικία χρειάζεται 1.200 mg (πέντε γαλακτοκομικά). Στην ενήλικη ζωή έως την εμμηνόπαυση χρειάζονται 800 mg καθημερινά. Στη γυναίκα μετά την εμμηνόπαυση, καθώς και στους ηλικιωμένους άνδρες συνιστώνται 1.000 mg καθημερινά (τέσσερα γαλακτοκομικά).

Κύρια πηγή πρόσληψης του ασβεστίου είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα. «Μόνο το περίπου 10% του απαιτούμενου ασβεστίου προσλαμβάνεται από τις άλλες τροφές, σπουδαιότερη από τις οποίες είναι το νερό», λέει ο κ. Λυρίτης. «Η εντερική απορρόφηση του ασβεστίου ποικίλλει, ανάλογα με την τροφή στην οποία περιέχεται. Π.χ. στο γάλα είναι 39%, ενώ το ασβέστιο που περιέχεται στο σπανάκι δεν απορροφάται από τον οργανισμό λόγω των πολλών οξαλικών. Στα διάφορα φαρμακευτικά συμπληρώματα ασβεστίου η εντερική απορρόφηση είναι μειωμένη, με μεγαλύτερη του ανθρακικού ασβεστίου (26%)».

Η γυμναστική της Άπω Ανατολής αποτελεί νέο όπλο στη μάχη για γερό σκελετό. «Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλη σημασία στην τεχνική κινεζικής γυμναστικής τάι τσι, καθώς ιατρικές μελέτες αποδεικνύουν ότι βελτιώνει σημαντικά την ισορροπία των ασθενών», τονίζει ο καθηγητής. «Μάλιστα έχει το πλεονέκτημα ότι είναι εύκολο να εφαρμοστεί ανεξάρτητα από την ηλικία του ασθενούς. Τα μαθήματα τάι τσι πρέπει να γίνονται σε μικρές ομάδες ασθενών».

Επιμέλεια Κειμένου*: Μικαέλα Κουμουλλή / Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων, ΘΗΣΕΑΣ ΑΕ

* Είναι αυτονόητο ότι το θεραπευτικό πρόγραμμα, που θα εφαρμοστεί σε ένα συγκεκριμένο ασθενή με οστεοπόρωση, δηλ. ποιο φάρμακο από τα παραπάνω θα χρησιμοποιηθεί και αν το φάρμακο αυτό θα συνδυαστεί ή όχι και με ασβέστιο ή/και βιταμίνη D, καθορίζεται από το θεράποντα γιατρό με βάση τα κλινικά δεδομένα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς.

ΠΗΓΕΣ:

MEDLAB ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ