Παγκόσμια Ημέρα κατά της Πνευμονίας: Συμπτώματα – Θεραπεία – Πρόληψη – Αποκατάσταση

Τι είναι η πνευμονία;

Με τον όρο πνευμονία εννοούμε τη φλεγμονή του πνευμονικού παρεγχύματος από διάφορα παθογόνα αίτια. Ποικίλλει σε σοβαρότητα, από ήπια νόσο που μπορεί να αντιμετωπιστεί κατ’ οίκον, ιδίως σε νέα άτομα, μέχρι πολύ σοβαρή λοίμωξη, με υψηλή θνητότητα και θνησιμότητα.

Η πνευμονία παρουσιάζεται ετησίως σε περίπου 450 εκατομμύρια ανθρώπους, που αντιστοιχεί στο 7% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού προκαλώντας περίπου 4 εκατομμύρια θανάτους.

Αν και η πνευμονία θεωρούταν από τον Ουίλλιαμ Όσλερ τον 19^ο αιώνα ως “αρχηγό των θανατηφόρων”, με τον ερχομό της αντιβιοτικής θεραπείας και εμβολίων έχει σημειωθεί βελτίωση στους βαθμούς επιβίωσης.

Στις αναπτυσσόμενες χώρες, μεταξύ των πολύ νεαρών και πολύ ηλικιωμένων, αλλά και στους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, η πνευμονία παραμένει σημαντική αιτία θανάτου.

Τι προκαλεί την πνευμονία;

Αιτιολογικώς, η πνευμονία χωρίζεται σε

• Εξωνοσοκομειακή ή πνευμονία της κοινότητας, όπου ο ασθενής αποκτά την πνευμονία στο σπίτι του ή εισάγεται στο νοσοκομείο έχοντας εκδηλώσει πνευμονία και
• Νοσοκομειακή, όπου ο ασθενής προσβάλλεται από πνευμονία μέσα στο νοσοκομείο, η οποία εκδηλώνεται 48 με 72 ώρες τουλάχιστον μετά την εισαγωγή του.

Η αιτιολογία της πνευμονίας ποικίλλει, ενώ στο 25% με 50% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται το παθογόνο αίτιο. Ένα από τα συχνότερα μικρόβια που ενοχοποιούνται για την πνευμονία είναι ο πνευμονιόκοκκος (στρεπτόκοκκος της πνευμονίας) και ακολουθούν άλλα μικρόβια, όπως το μυκόπλασμα, η Legionella, τα χλαμύδια και σε ορισμένες περιπτώσεις οι ιοί.

Πως μεταδίδεται η πνευμονία;

Οι τρόποι μετάδοσης της πνευμονίας εξαρτώνται από την αιτία πρόκλησή της. Οι ιογενείς πνευμονίες μεταδίδονται πιο εύκολα από τις μικροβιακές.

Οι κυριότεροι τρόποι μετάδοσης είναι:

1. αερογενώς με εισπνοή σταγονιδίων
2. με συγχρωτισμό πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους
3. από μολυσμένες επιφάνειες

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η πνευμονία πρέπει να επιβεβαιώνεται ακτινολογικά και η ακτινογραφία θώρακος αποτελεί βασική εξέταση (με την χαρακτηριστική εικόνα πύκνωσης).

Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται με την αξονική τομογραφία θώρακος, η οποία, όμως, δεν συνίσταται να γίνεται σε κάθε περίπτωση, αλλά όταν απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες, όπως: υπόνοια υποκείμενης νεοπλασίας ή πλευριτική συλλογή.

Στον εργαστηριακό έλεγχο, συνήθως, εμφανίζεται λευκοκυττάρωση και αύξηση των δεικτών φλεγμονής (CRP/ΤΚΕ), ενώ στη φυσική εξέταση, στην ακρόαση των πνευμόνων, αναδεικνύονται επιπρόσθετοι μη μουσικοί ρόγχοι, καθώς και τυπικά ευρήματα πύκνωσης (επικρουστική αμβλύτητα, αύξηση των φωνητικών δονήσεων, βρογχική αναπνοή).

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα κυριότερα συμπτώματα της πνευμονίας είναι:

• πυρετός (συνήθως υψηλός)
• παραγωγικός βήχας
• δύσπνοια ηρεμίας
• ταχύπνοια
• αιμόφυρτα
• πτύελα
• αρθραλγίες
• μυαλγίες
• κοιλιακό
• άλγος
• εμετοί
• διάρροιες

Παράγοντες κινδύνου σε ασθενείς πάσχοντες από πνευμονία κοινότητας:

• Ηλικία: > 65 ετών
• Υποκείμενα νοσήματα: σακχαρώδης διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, αλκοολισμός, χρόνια πνευμονοπάθεια, ανοσοκαταστολή, νεοπλασίες
• Κλινικά ευρήματα: ταχύπνοια, συστολική πίεση <90mmHg ή διαστολική πίεση < 60mmHg, πτώση επιπέδου συνείδησης, πυρετός > 38,3 οC
• Εργαστηριακά ευρήματα: λευκοκυττάρωση ή λευκοπενία.
• Ακτινολογικά ευρήματα: ακτινολογική προσβολή περισσότερων του ενός πνευμονικών λοβών, σημαντική υπεζωκοτική συλλογή.

Ποια είναι η θεραπεία της πνευμονίας;

Επειδή η αιτιολογική διάγνωση της πνευμονίας δεν είναι πάντα εφικτή ή είναι καθυστερημένη, η έναρξη της αγωγής είναι κατά κανόνα εμπειρική.

Καθυστέρηση της θεραπείας για περισσότερες από οκτώ ώρες έχει συσχετιστεί με αύξηση της θνητότητας.

H θεραπεία της πνευμονίας στηρίζεται κυρίως στη χορήγηση αντιβιοτικών. Η αγωγή θα πρέπει να αρχίσει το συντομότερο δυνατό από τη διάγνωση και πολύ σημαντική είναι η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου με τη σωστή δοσολογία. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από το παθογόνο αίτιο.

Υπάρχει πρόληψη;

Η πνευμονία μπορεί να προληφθεί ορισμένες φορές με το εμβόλιο για τον πνευμονιόκοκκο, το αντιγριππικό εμβόλιο,ενώ άλλες στρατηγικές πρόληψης της πνευμονίας περιλαμβάνουν και άλλους τρόπους παρέμβασης, όπως επαρκής ενυδάτωση, καλή διατροφή, αποφυγή καπνίσματος, ρύθμιση υποκείμενων νόσων, επαρκές ανοσοποιητικό σύστημα.

Ο εμβολιασμός δρα προληπτικά κατά ορισμένων βακτηριακών και ιογενών πνευμονιών, τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.

Το εμβόλιο της γρίπης είναι ελαφρώς αποτελεσματικό κατά της γρίπης τύπου Α και Β. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) συνιστά ετήσιο εμβολιασμό για όλα τα άτομα ηλικίας 6 μηνών και άνω.

Η ανοσοποίηση των εργαζομένων στον κλάδο της υγείας μειώνει τον κίνδυνο ιογενούς πνευμονίας μεταξύ των ασθενών τους. Όταν ενσκήπτουν επιδημίες γρίπης, φάρμακα όπως η αμανταδίνη ή η ριμανταδίνη μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη της νόσου.

Είναι άγνωστο εάν η ζαναμιβίρη ή η οσελταμιβίρη είναι αποτελεσματικές, επειδή η εταιρεία που παρασκευάζει την οσελταμιβίρη αρνήθηκε να διαθέσει τα δεδομένα των κλινικών δοκιμών για ανεξάρτητη ανάλυση.

Ο εμβολιασμός κατά της αιμόφιλου ινφλουέντσας και του πνευμονιόκοκκου υποστηρίζεται από βάσιμα στοιχεία.

Ο εμβολιασμός των παιδιών κατά του Πνευμονιόκοκκου είχε ως αποτέλεσμα τη μειωμένη συχνότητα εμφάνισης αυτών των λοιμώξεων σε ενήλικες, διότι πολλοί ενήλικες κολλούν λοιμώξεις από τα παιδιά. Το εμβόλιο πνευμονιόκοκκου είναι διαθέσιμο για ενήλικες και μειώνει τον κίνδυνο διεισδυτικής πνευμονιοκοκκικής νόσου.

Άλλα εμβόλια τα οποία υποστηρίζεται ότι παρέχουν προστασία κατά της πνευμονίας είναι μεταξύ άλλων: κοκκύτης, ανεμοβλογιά, και ιλαρά.

Πνευμονία από COVID-19

Η COVID-19, η ασθένεια που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό SARS-CοV-2, μπορεί να προκαλέσει πνευμονία. Ο ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, κυρίως μέσω του αναπνευστικού, με σταγονίδια από το φτέρνισμα, το βήχα ή την ομιλία, ενώ μπορεί να μεταδοθεί και μέσω επαφής με επιφάνειες πρόσφατα μολυσμένες με σταγονίδια, εάν δεν τηρούνται τα μέτρα υγιεινής των χεριών.

Οι περισσότεροι ασθενείς με COVID-19 έχουν ήπια ή μέτρια συμπτώματα, ωστόσο

• 15% των περιπτώσεων έχουν σοβαρή νόσο και μπορεί να αναπτύξουν πνευμονία, ενώ
• 1%-5% παρουσιάζουν σημαντικές επιπλοκές πνευμονίας, όπως σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ΑRDS) και θα χρειαστούν μηχανικό αερισμό στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Υψηλός πυρετός, βήχας, έντονη δύσπνοια με ταχύπνοια και ταχυκαρδία, είναι τα πιο κοινά συμπτώματα της πνευμονίας σε ασθενείς με CΟVID-19.

Τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω καθώς και τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα θεωρούνται αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση πνευμονίας.

Πνευμονική αποκατάσταση ενηλίκων

Η πνευμονική αποκατάσταση είναι ένα πλήρες θεραπευτικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει κυρίως:

• φυσική άσκηση(αερόβια και μυϊκής ενδυνάμωσης),
• φυσικοθεραπεία αναπνευστικού, 
• εκπαίδευση
• διαιτολογική και ψυχολογική υποστήριξη, με σκοπό την βελτίωση της φυσικής και της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις.

Η θεραπεία αυτή εφαρμόζεται από μία πολυσύνθετη ομάδα επαγγελματιών υγείας (πνευμονολόγο, φυσικοθεραπευτή, εργοφυσιολόγο, διαιτολόγο, ψυχολόγο, νοσηλευτή) και σχεδιάζεται εξατομικευμένα για κάθε ασθενή.

Απώτερο σκοπό αποτελεί επίσης η αλλαγή συμπεριφοράς και η μακροχρόνια συμμόρφωση του ασθενή με συμπεριφορές που ενισχύουν την υγεία, όπως η διακοπή καπνίσματος, η σωστή διατροφή και η ένταξη και η συνέχιση της άσκησης στο καθημερινό πρόγραμμα του ασθενή.

Σε ποιους ασθενείς απευθύνεται η πνευμονική αποκατάσταση;

  Η πνευμονική αποκατάσταση απευθύνεται σε ασθενείς με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις που έχουν συμπτώματα: 

• Δύσπνοια ηρεμίας ή στην εύκολη κόπωση
• Μειωμένη ικανότητα για άσκηση και συνεπώς  περιορισμό στις καθημερινές δραστηριότητες 
• Κακή ποιότητα ζωής εξαιτίας της πάθησής τους

Ποιος είναι ο σκοπός της πνευμονικής αποκατάστασης;

Ο κύριος σκοπός της αποκατάστασης είναι να σπάσει τον φαύλο κύκλο της ακινησίας και της απώλειας της φυσικής κατάστασης που επιφέρουν οι παθήσεις του αναπνευστικού, ώστε να βελτιωθεί η λειτουργική ικανότητα των ασθενών και να αυξηθεί η ενεργή συμμετοχή τους στην ζωή και την κοινωνία.

Τα αποτελέσματα της αποκατάστασης είναι:

1. Η βελτίωση-επανάκτηση της φυσικής κατάστασης των ασθενών και της ικανότητάς τους για άσκηση με αποτέλεσμα την αύξηση των καθημερινών φυσικών δραστηριοτήτων τους,
2. Η μείωση του αισθήματος της δύσπνοιας
3. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής
4. Η βελτίωση της ψυχολογικής κατάστασης
5. Η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών
6. Η βοήθεια στην διακοπή καπνίσματος

Πως είναι ένα πρόγραμμα πνευμονικής αποκατάστασης;

Αφού ο φυσίατρος εξετάσει τον ασθενή και κρίνει ότι είναι κατάλληλος για να μπει σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, δηλαδή ότι θα έχει οφέλη από την θεραπεία και δεν έχει κάποια σοβαρή αντένδειξη, προγραμματίζει ένα πρόγραμμα ασκήσεων εξατομικευμένο για τον κάθε ασθενή. Η σημαντικότερη εξέταση σε αυτήν την διαδικασία είναι η Εργοσπιρομετρία ή Καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κοπώσεως. 

Στην συνέχεια ξεκινάει το πρόγραμμα το οποίο διαφέρει από κέντρο σε κέντρο αλλά έχει συνήθως τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• 2 φορές ημερησίως – τουλάχιστον 12 συνεχείς εβδομάδες – διάρκεια του ημερήσιου προγράμματος είναι περίπου 1 ώρα
• Εξατομικευμένη αερόβια άσκηση
• Εξατομικευμένη άσκηση μυϊκής ισχύς
• Φυσικοθεραπεία αναπνευστικού-τεχνικές αναπνοής, χαλάρωση από τη δύσπνοια, ασκήσεις αναπνευστικών μυών και ενδυνάμωσης άνω άκρων, εκμάθηση αποτελεσματικού βήχα και τεχνικών βρογχικής παροχέτευσης 
• Εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν την διαχείριση της  νόσου και της παρόξυνσης, σωστή χρήση φαρμακευτικής αγωγής, οξυγονοθεραπεία
• Διαιτολογική συμβουλευτική και παρακολούθηση
• Ψυχολογική συμβουλευτική και παρακολούθηση

Καλατζή Ευαγγελία
Πνευμονολόγος – Εντατικολόγος
Υπεύθυνη Ιατρικού Τομέα